L’istorgia dal roman da scoula

L’autur Richard Reich ha inizià insembel culla germanista e lectora Gerda Wurzenberger il proget l’on 2005. L’idea da basa d’eira quella, cha autuors ed auturas (tanter oter scriptuors da romans, ma eir dramaticras o auturas per scripts da film) scrivan infra üna tschert rom defini da lecziuns in classa insembel culs scolars ün text ficziunal – e quai a partir da las prümas ideas fin cha’l manuscrit per stampar es bel ed afin.

Daspö l’on 2005 han plüs milli scolars e scolaras pudü scriver cun bod tschient coaches da scriver sur duatschient romans da scoula.

 

(Na) savair scriver, (na) vulair scriver

La particularità da quist proget da scriver es, cha’l vain realisà in classas dal s-chalin da secundara I süls niveaus bass, che chi voul dir, cha’ls scriptuors e las scripturas lavuran suvent cun giuvenils cun prestaziuns scolasticas definadas sco na suffiziaintas. Pertoc da quai sun eir competenzas linguisticas – a bocca ed in scrit -, chi fin uossa nu correspondaivan a las pretaisas da la scoula. Cler, cha’ls giuvenils varan fat l’experienza in lur temp da scoula chi nu sun buns da scriver sainza sbagls, e cun quai sarà la vöglia da scriver eir gnüda bain plü pitschna. Fin chi grataja – schi funcziuna – da’ls persvader da l’incuntrari…

 

Scripturas e scriptuors sco coaches da scriver

Ils autuors e las auturas chi accumpognan las classas sco coaches da scriver stöglian ramassar prümas ideas dand üna pizchadina als scolars ed a las scolaras, che chi voul dir: I stöglian s-chaffir tschertas premissas, per cha’ls giuvenils cumainzan a scriver ed a quintar. Plü tard es lur incumbenza da sincronisar e cumbinar ils raquints. Quella lavur nu vain fatta dürant las lecziuns in classa. Il resultat vain preschantà a la classa dürant la prosma visita, uschè cha tuot ils partecipants e las partecipantas pon discutter e forsa eir preleger el. Il böt declarà es cha’ls giuvenils as identificheschan l’ultim culla versiun dal text finala e surpiglian la respusabilità per lur istorgia.

 

 

Website / Publicaziuns / Prelecziun

Üna part integrala dal proget es la preschantaziun mediala dals resultats, voul dir dals romans. La website dals romans da scoula es fich importanta per cha’l svilup dals texts in fuorma da diari (journal) possa gnir observada, saja quai dals giuvenils svess, ma eir dal public interessà.

Quista website funcziuna sco portal per tuot ils progets actuals e curraints, ma eir sco archiv per ils romans da scoula stampats, insomma sco lö chi preschainta ils resultats. Tanter oter esa pussibel da postar sülla website a la fin d’ün proget il text publichà in ün simpel quadern.

La fixaziun definitiva dal text in fuorma stampada es ün elemaint constitutiv dal roman da scoula: Ils noms dals scolars e da las scolaras chi han scrit il text vegnan nomnats e publichats, uschè cha’l resultat dals sforzs cumünaivels sun visibels pel public. 

Ultra da quai esa previs, cha mincha classa preschainta seis text in üna prelecziun publica chi ha lö in ün’instituziun culturala (per exaimpel in üna chasa da litteratura o in ün teater). Eir quist livel – il far visibel als giuvens autuors, las giuvnas auturas sün ün palc d’ün’instituziun renomnanda – es ün pass fich important. Insomma es l’inscunter dals scolars our da circuls sainza access a fuormaziun supplementara cun rapreschantantas e rapreschantants d’üna „cultura offiziala“, voul dir scriptuors e scripturas da professiun chi nun han dachefar uschigliö nüglia cun instrucziun e scoula, ün chomp da tensiun creativa e productiva, ün dals vairs böts dal roman da scoula.

 

 

Böts pedagogics – fixaziun extrascolara

Eir scha la premissa dal proget es (grazcha a scriptuors e scripturas) da tegner üna tscherta distanza da la gestiun da la scoula (i vaglian otras reglas sco cha l’instrucziun da rumantsch prevezza!) daja ün böt almain implizit pedagogic chi’d es listess mumaint però eir plü vast sco l’instrucziun üsitada:

„Cun quai chi vain elavurà in quist möd ün agen roman da scoula accumpagnà, experienzeschan scolaras e scolars success sün ün chomp chi d’eira collià fin uossa cun temmas da nu reuschir e da sconfittas: In lavurand vi dad ün text narrativ plü lung vain rinforzada la cretta a sai svess a reguard l’expressiun linguistica. Ils scolars e las scolaras experienzeschen, cha autuors ed auturas as confuondan intensivmaing cun lur ideas, las piglian sü, perche chi sun litterarmaing interessantas e cunquai da valur.“

 

Ün experimaint cun fin averta

Tenor l’installaziun dal proget „roman da scoula“ nun es la gruppa da giuvenils chi partecipescha brichafat omogena. Listess vaglia per ils coaches da scriver (voul dir las scripturas e’ls scriptuors) chi inscuntran a fich differentas classas in üna funcziun chi nun es ne quella dal lavuraint social ne dal scienzchà cun dumondas sociologicas. Plüchöntsch sviluppan ils autuors e las auturas strategias e metodas individualas e s-chaffischan cun quai adüna darcheu nouvas situaziuns da „labor“ litteraras.

Mincha roman da scoula es ün agen experimaint cun üna fin averta. Nus discurrin eir d’ün’ouvra d’art in ün context scolastic.